Iets zeer belangrijks voor U op blz. 14

(Voor Jiske en Willem)

 

 

Ik was eigenlijk op zoek naar liedboekjes voor fietsers. Maar die zijn er niet. Dat komt niet door een gebrek aan fietsliedjes. Daar zijn er juist heel veel van. ‘Hoe sterk is de eenzame fietser’ (Boudewijn de Groot), ‘Veilig achterop bij vader op de fiets’ (Paul van Vliet), ‘Als ik twee maal met mijn fietsbel bel’ (Max van Praag), ‘Bicycle race’ (Queen), om er maar een paar te noemen. Op de website van de Nederlandse Fietsersbond staat een playlist van ruim vijftig nummers. De Belgische fietsersbond geeft er zelfs meer dan honderd. Op andere internetfora zijn nog meer lijstjes te vinden en de provincie Drenthe heeft in 2015 een CD met fietsliedjes uitgebracht. Maar toch is er nooit een gedrukte fietszangbundel verschenen. En dat terwijl je prima kunt zingen op de fiets. Natuurlijk is het niet slim om bladerend in een liedboekje door druk verkeer te rijden. Maar er zijn fietspaden en stille landweggetjes genoeg waar het best zou kunnen. En – in tegenstelling tot appen – is lezen op de fiets niet bij de wet verboden.

 

 

Zangbundels voor wandelaars en trekkers zijn er daarentegen volop. Dit is maar een selectie. Titels als ‘Op stap’ en ‘Naar buiten!’ zijn zelfs meer dan eens gebruikt, voor heel verschillende uitgaven. En zoals steeds bij liedboeken zijn er flinke verschillen in uitvoering: groot en klein, dikker en dunner, goedkoop en wat luxer, met en zonder muzieknoten, met en zonder kleuren en illustraties enzovoort. Sommige zijn uitgebracht door (wandelsport-)verenigingen, andere door gewone uitgeverijen. Over elk van die boekjes zou het nodige te vertellen zijn, maar dit is degene die ik het boeiendst vind:

 

 

Dit 2^e Bundeltje wandelliedjes is uitgegeven door het Utrechts Volkszangkoor “Ons Lied”. Het heeft maar 32 bladzijden en is heel eenvoudig van uitvoering. Een enkel nietje houdt de blaadjes bij elkaar. Ik weet niet eens precies hoeveel liedjes het zou moeten tellen, want er staat geen inhoudsopgave in en mijn exemplaar is incompleet. Het binnenste dubbelblad, dus pagina 15/16 en 17/18, is er ooit zorgvuldig uitgehaald. Verder is het boekje nog in redelijke staat. In bibliotheekcatalogi heb ik geen ander exemplaar kunnen vinden. Evenmin trouwens van het 1^e Bundeltje wandelliedjes, dat er natuurlijk ook geweest moet zijn. Dat het zo zeldzaam is, is de eerste reden waarom ik het leuk vind.

De tweede reden is de omslag, waarop de advertentie voor Wouterse’s aardappelen een veel ruimere plek krijgt toebedeeld dan de titel van het boekje. Een speciaal voor de gelegenheid opgestelde advertentie trouwens, in een stevig zwart kader, met de fraaie slagzin ‘’t Wandelen gaat veel beter als U Wouterse’s aardappelen heeft gegeten’, een motto met een goed ritme en een prettig onnadrukkelijk halfrijm. Dat zal Wouterse best klandizie hebben opgeleverd. Onderaan de omslag is met een stempel in groene inkt het woord KOORGEBRUIK aangebracht. Daarover later nog iets meer.

 

 

Het meest intrigerend is natuurlijk dat bovenschrift: ‘Iets zeer belangrijks voor U op blz. 14.’ Ik moest meteen denken aan van die websites die je voor iets heel anders opent, maar waar het eerste wat je ziet een onweerstaanbare link naar een sensationele aanbieding is. En op de omslag van een ongewenste reclamefolder zou het ook niet misstaan: ‘Hoeveel hebt U gewonnen? Kijk meteen op pagina zoveel.’ Maar op de voorkant een liedboekje ben ik zoiets nooit eerder tegengekomen.

 

 

Die reclame voor Wouterse’s aardappelen is overigens niet de enige in het boekje. Heel de omslag is verder met advertenties gevuld en her en der tussen de liedjes treffen we ze ook aan. Het gaat om allemaal Utrechtse firma’s en dat zorgt voor een leuk lokaal tintje. Voor Utrechtse Sprits en Utrechtse Theerandjes bijvoorbeeld moet u naar Blankert, hofleverancier in de Schoutenstraat.

 

 

Heel toepasselijk is de advertentie van “Yankee” op Voor Clarenburg 1. Deze Heren- en Dameskapper is tevens gediplomeerd Pedicure en Voetverzorger. En (ook al half rijmend) ‘Ieder sportman voedt zich met vleesch van P.H. v. Wees & Zn. Steenweg 54.’

 

 

De bakkers van Lubro (dat staat voor Luxe Brood- en Banketbakkerij) hebben zelfs een speciaal prentje laten maken van vrolijk zingende wandelaars in de zonneschijn om hun Lubro-brood voor groot en klein aan te prijzen. Maar denk vooral niet dat zomaar iedere firma reclame mocht maken. ‘De adverteerders in dit bundeltje zijn uitsluitend 1e klas zaken!!’ met twee uitroeptekens.

 

 

De couleur locale beperkt zich niet tot de advertenties. Het slotlied van het zangboekje luidt ‘Onze Maliebaan’, overigens een van de minst geslaagde teksten. Want wat verder opvalt is dat het bundeltje vooral echt leuke, vrolijke liedjes bevat. Sommige waren bekend en zijn uit andere liedboeken overgenomen, maar veel liedjes zijn nieuw en speciaal voor deze gelegenheid geschreven en gecomponeerd. Zo vind ik ‘De Fakkeloptocht’ hierboven echt grappig, met dat beeld van mensen in nachtgoed die menen ongezien naar de stoet te kunnen kijken, maar intussen zelf juist bekeken worden. Een ander fraai voorbeeld is de ‘Tippelmarsch’. (Het woord ‘tippelen’ had anno 1940 nog vrijwel uitsluitend de betekenis van ‘een flink eind lopen’.)

 

 

Maar verreweg het meest geslaagd is ‘De Hollandsche Soldaten’. Die houden van een geintje en dienen stoer het vaderland. Maar ze kunnen o zo slecht zonder hun vriendinnetje…

 

 

Behoorlijk uitzonderlijk is dat vrij goed te achterhalen valt onder wat voor omstandigheden dit liedboekje boekje gemaakt en gebruikt is. Dat is in de eerste plaats te danken aan het voorwoord. Dat staat op een tamelijk vreemde plaats. Zoals vaak bij goedkope boekjes is er geen titelpagina; de omslag doet als zodanig dienst. Het voorwoord had dus op de eerste tekstpagina kunnen staan, maar daar staat meteen een jolig liedje: ‘Wie zingt er mee!’ Pas op de tweede bladzijde vinden we het voorwoord. Dat is geschreven door J.H.B. Pastoor, secretaris van het genoemde volkszangkoor “Ons Lied”, en gedateerd ‘Febr. 1940’. Het begint als volgt:

Beste Vrienden,

Het Utrechts Volkszangkoor “Ons Lied” onder leiding van den heer G.H. Goossens, stelt U dit jaar wederom in de gelegenheid ons eigen Hollandsche lied op Uw wandeltochten te zingen!

Wat dit betekent heeft U verleden jaar kunnen merken, toen wandelsportverenigingen van buiten de provincie verbaasd waren omdat bijna geen buitenlandse liederen in Utrecht gezongen werden, maar échte Nederlandse liedjes langs de wegen klonken.

Dit werk, dat wij voor U belangloos doen, kunt U ons het best belonen door ONS EIGEN NEDERLANDSE LIED STEEDS DE VOORKEUR TE GEVEN; en voorts door U op te geven als donateur van “Ons Lied” à 10 cent per maand of f 1,- per jaar.

Het boekje was dus niet bedoeld voor de eigen leden van “Ons Lied”, maar voor Utrechtse wandelsporters die juist geen lid zijn van dit zangkoor. En het was niet toevallig dat de liedjes zo geslaagd zijn, want de samenstellers hebben daar extra hun best op gedaan.

Een krantenbericht uit het Utrechts Volksblad van 28 februari 1940 geeft nog meer achtergrondinformatie.

 

 

Er werden dus in maart en april 1940 vijf gratis zangrepetities gehouden, speciaal voor leden van Utrechtse wandelsportverenigingen en andere geïnteresseerden. Daar werden wandelliedjes ingestudeerd aan de hand van dít boekje. De gewone leden van “Ons Lied” waren daar natuurlijk ook bij aanwezig en ik vermoed dat het gestempelde ‘KOORGEBRUIK’ op de omslag betekent dat dit een exemplaar voor een van de eigen leden was.

Je zou denken dat er in het voorjaar en de zomer van 1940 niet veel terechtkwam van wandelen en zingen. Toch was dat niet zo, blijkens dit krantenbericht van maandag 1 juli 1940, ook weer uit het Utrechts Volksblad.

 

 

Misschien was de uitdrukkelijke oproep om in wandeluniform te komen wel een subtiele manier om andere dan Duitse uniformen in het straatbeeld te laten verschijnen. Een meer expliciete verwijzing naar de oorlogssituatie is dat de opbrengst van de verkoop van de programmaboekjes ten goede komt van het Grebbe-comité. Die commissie was kort tevoren opgericht om hulp te bieden aan de bewoners van Scherpenzeel en omgeving van wie de huizen en andere bezittingen tijdens de slag om de Grebbelinie vernield of zwaar beschadigd waren. Ook op die zangavond op 2 juli kan dit 2^e Bundeltje wandelliedjes dus nog eens dienst gedaan hebben. Dat een liedboekje zo precies in een historische context geplaatst kan worden, maakt het in mijn ogen extra bijzonder.

 

 

En o ja, hoe zit het nou met dat zeer belangrijke bericht op pagina 14?

Dat gaat over een trouwe metgezel,

25 jaar gegarandeerd,

heel geschikt om een belangrijk document mee te ondertekenen…

 

 

Jan Bos, 22 januari 2020. Blog 15

 

*** Ik schrijf af en toe een blog over liedboekjes uit mijn verzameling ***