Liederen bij het huwelijk van Juliana en Bernhard

De Volkskrant bericht vandaag over het spelen van het Duitse volkslied (“Deutschland, Deutschland über alles”) en het zeer omstreden Horst Wessellied van de Nazi’s (“Die Fahne hoch! Die Reihen fest geschlossen!”) tijdens het gala op 5 januari 1937 ter gelegenheid van het aanstaande huwelijk van prinses Juliana en Prins Bernhard. Koningin Wilhelmina en Prins Bernhard hadden erop gestaan dat beide liederen ten gehore zouden worden gebracht. De vaste huisdirigent van de Oranjes, Peter van Anrooy, en vijfentwintig orkestleden weigerden echter principieel om het Horst Wessellied te spelen. Van Anrooy werd voor het concert vervangen en daarna ontslagen. Zie ook https://historiek.net/horst-wessel-lied-juliana-bernhard/68722/.

Ter gelegenheid van het huwelijk van Juliana en Bernhard verschenen er ook zangbundels om plaatselijke feesten op te luisteren. Daarbij deed zich een opmerkelijk verschijnsel voor dat een beetje doet denken aan de controverse over het Horst Wessellied – maar op een onschuldiger schaal.

• 

• 

De Zangbundel bevattende nationale liederen uitgegeven ter gelegenheid van het huwelijk van H.K.H. prinses Juliana en Z.D.H. prins Bernhard 7 januari 1934 ken ik in twee varianten. De een is uitgegeven door ‘het Gezamenlijk plaatselijk feestcomité en de oudercommissie de O.L. School Hellum’, de andere door ‘de Regelingscommissie te Marum Kruisweg’. (Hellum en Marum zijn twee dorpen in Groningen; ze maken nu deel uit van de gemeentes Midden-Groningen en Westerkwartier.) Beide versies van de zangbundel zijn gedrukt door drukkerij Mercuur in de stad Groningen. Ze tellen zestien pagina’s. Het papier heeft de tand des tijds niet geweldig doorstaan.

• 

• 

De omslagen hebben een toepasselijke oranje kleur en zijn aan de voorkant identiek – op de namen van de feestcommissies na. In Hellum hebben ze daarbij gelaten, maar in Marum hebben plaatselijke middenstanders, ‘beleefd aanbevelend’, op de binnenzijden en de achterkant reclame laten zetten. Dat zal wat extra geld voor het feest in het laatje hebben gebracht. Nu bieden die advertenties een boeiend tijdsbeeld en roepen ze bijvoorbeeld de vraag op wat voor drankje een ‘Oranje Bernhard’ kan zijn geweest. Kostte 25 cent.

• 

• 

Het meest opmerkelijke verschil tussen de twee bundels zit echter in de inhoud. De eerste bladzijde toont in beide gevallen een vrolijke foto van het koninklijke bruidspaar. In het boekje uit Hellum biedt de tweede pagina een jubelende wens voor een lang en gelukkig huwelijksleven; in Marum wordt daar het feestprogramma van de “Oranje-Bruiloft” op 7 januari afgedrukt. Op de derde bladzijde staat in beide boekjes koningin Wilhelmina en daarna volgen twaalf identieke pagina’s met de volgende vaderlandse gezangen. (Ik geef tussen haakjes de beginregels als die bekender zijn dan de officiële benamingen.)

Wilhelmus
 Mein Lipperland (Lippe’s volkslied; Bernhard was Prins van Lippe-Biesterfeld)
 Volkslied (‘Wien Neêrlandsch bloed door d’adren vloeit’)
 Wilt heden nu treden
 Een lied van Nederland (‘Alle man van Neêrlands stam’)
 Hollands vlag
 Mijn Nederland (‘Waar de blanke top de duinen’)
 Een draaiersjongen (‘In een blauwgeruiten kiel’)
 Naar zee (‘Ferme jongens, stoere knapen’)
 Een liedje van Koppelstok (‘In naam van Oranje, doet open de poort’)
 De zilvervloot
 Marschlied (‘’t Is plicht dat ieder jongen’)

Maar nu komt het. Het laatste lied in Hellum is de hieronder afgebeelde ‘Lippe Detmold Marsch’. Het lied is speciaal voor het huwelijk van Juliana en Bernhard geschreven en bevat in veertien regels alle clichés  die je kunt verwachten: ‘oude mooie vorstenstad’, ‘roemrijk vorstenhuis’, ‘hoop van Nederland’, ‘Prins-Gemaal’, ‘heugelijk verbond’, ‘koningskind’ ‘gouden letters’, ‘liefde’, ‘Oranje’.

Niets mis mee, heel passend natuurlijk. Maar in de bundel uit Marum is het niet opgenomen. Vond men daar één lied met ‘Lippe’ in de titel al meer dan genoeg en werd het daarom verbannen? In het Marumse boekje staat verrassenderwijs als laatste lied het komische en hoogst ironische ‘De schutterij’ van J.H. Speenhoff. En daarmee wordt, met name in het laatste couplet, al dat officiële vaderlandslievende gedoe magnifiek onderuit gehaald.

Zat er soms een heimelijke anti-orangist in de Regelingscommissie te Marum Kruisweg?

Jan Bos, 26 april 2019. Blog 8

*** Ik schrijf af en toe een blog over liedboekjes uit mijn verzameling. ***