Liedboeken rond de bevrijding (3)

03 Het draaiorgelboek 1

Het draaiorgelboek. Dat is een verzameling liederen op lichte wijs. Bijeengegaard door Koos Schuur en Aldert Witte en geschreven door Eb van de Beld, Koos van Doorne, Jan G. Elburg, A. Marja, A.J.D. van Oosten, Albert Redeker, Koos Schuur, Niek Verhagen, Ab. Visser en Maarten Vrolijk. Illustratie Peter Huijzer. Santpoort, D’Uylenspieghel-pers, 1945. 16 pp. [De Jong 209].

Ik weet niet zeker of dit wel een liedboekje is. Het wordt op de titelpagina een verzameling liederen genoemd. En bij het eerste lied staat met zoveel woorden dat het gezongen werd door Koos Schuur. Maar toch… een zangwijs wordt nergens genoemd, de teksten hebben meer vormkenmerken van gedichten dan van liederen en in een losse toon geschreven gedichten worden wel eens vaker liedjes genoemd. Ik denk dat we dat zingen met een korreltje zout moeten nemen.

Het boekje werd samengesteld door Koos Schuur. Bijdragen kwamen van tien merendeels nog jonge dichters van wie sommigen later naam gemaakt hebben. De vormgeving was in handen van Aldert Witte. Die verzorgde in en kort na de oorlog negen uitgaven met zijn clandestiene bibliofiele uitgeverij ‘D’Uylenspieghel-pers’. Het draaiorgelboek werd al in september 1944 gezet, maar kon pas kort na de bevrijding gedrukt worden. Het verscheen in een oplage van 350 exemplaren. De gedichten, en ook de titels daarvan, zijn steeds in verschillende lettertypes gezet, wellicht uit typografische speelsheid en experimenteerzucht. In elk geval draagt dat bij aan het luchtige karakter van het boekje.

Want ondanks het clandestiene karakter en de tijd van samenstellen bevat het geen verzetspoëzie. De teksten zijn vooral olijke liefdesgedichten, met soms een licht cynische ondertoon. De verzen van Jan Elburg en A. Marja zijn daar goede voorbeelden van. Deuntjes tot vermaak in een chagrijnige tijd, zoals het nawoord zegt.